Onderzoek naar de stand van zaken: alvleesklierkanker nu versus 20 jaar geleden
Alvleesklierkanker is een van de meest dodelijke vormen van kanker. En ondanks dat de cijfers nog altijd schrikbarend zijn, is er de afgelopen jaren een aantal belangrijke ontwikkelingen geweest. Ontwikkelingen die een voorzichtige en vaak relatief kleine verbetering voor vele patiënten betekenen. We zetten de belangrijkste feiten en verbeteringen in de behandeling van alvleesklierkanker uit afgelopen 20 jaar op een rij.
Op 5 maart 2021 promoveerde Anouk Latenstein. In haar proefschrift beschrijft zij de huidige, landelijke praktijk van de behandeling bij alvleesklierkanker en zet zij de uitkomsten na alvleesklierchirurgie uiteen.
De laatste jaren is er vooral vooruitgang geboekt ten aanzien van de oncologische behandelingen bij alvleesklierkanker. Niet alleen effecten van veranderingen in oncologische behandelingen, maar ook verbetering in de landelijke samenwerking, zoals centralisatie en standaardisatie van zorg, hebben de uitkomsten voor patiënten met alvleesklierkanker veranderd. Ondanks belangrijke ontwikkelingen, blijft alvleesklierkanker helaas een van de meest dodelijke vormen van kanker.
De cijfers op een rij: de ontwikkelingen van 1997 tot 2016
Het aantal diagnoses stijgt van 12 naar 15 patiënten per 100.000 inwoners per jaar
Het aantal patiënten die nog (levensverlengende) chemotherapie of operatie kunnen ondergaan, stijgt van 32% naar bijna 40%
Het aantal mensen dat geopereerd kan worden stijgt van 8% naar 17%. De 3-jaars overleving van deze groep patiënten stijgt van 17% naar 25%
Bij uitgezaaide alvleesklierkanker steeg de groep patiënten die chemotherapie onderging van 5% naar 16%. De 1-jaars overleving van deze groep patiënten stijgt van 13% naar 21%
In de afgelopen 20 jaar is de gemiddelde overleving onder alvleesklierkankerpatiënten slechts 3 weken verbeterd, tot een gemiddelde overleving van 3,8 maanden
Alvleesklierkanker in 20 jaar
De Dutch Pancreatic Cancer Group (DPCG), de verenigde gespecialiseerde alvleeskliercentra in Nederland, heeft in een recente studie onderzocht hoe de Nederlandse alvleesklierkankergetallen zich over de laatste twintig jaar hebben ontwikkeld. Er is gekeken naar cijfers over het aantal nieuwe diagnoses alvleesklierkanker, behandelingen en overleving van 1997 tot 2016.
Toename aantal patiënten
De afgelopen twintig jaar zijn 36.453 patiënten gediagnosticeerd met alvleesklierkanker en opgenomen in de Nederlandse Kanker Registratie. Het aantal patiënten dat jaarlijks alvleesklierkanker krijgt, lijkt toe te nemen. Deze is over de jaren gestegen van 12 naar 15 nieuwe diagnoses per 100.000 inwoners per jaar. De belangrijkste redenen voor deze stijging zijn een toename van obesitas en alcoholgebruik, maar ook omdat alvleesklierkanker nu vaker ontdekt wordt dankzij betere diagnostiek.
Vaker operatie of chemotherapie mogelijk
Het totale aantal patiënten dat een behandeling ondergaat bij de diagnose alvleesklierkanker door bijvoorbeeld (levensverlengende) chemotherapie of een operatie, ligt nu rond de 40 procent. Dat is nog steeds schrikbarend laag, maar wel een stijging ten opzichte van vorige jaren. Over de tijd ondergingen namelijk 23% meer patiënten een behandeling, zoals chemotherapie of een operatie. Er werd gezien dat het aantal operaties verdubbelde van 8% naar 17% en dat de 3-jaarsoverleving van de patiënten die een operatie ondergingen toenam van 17% naar 25%. Dit komt waarschijnlijk door betere en snellere verwijzingen, betere chirurgische technieken en het feit dat meer patiënten in aanmerkingen kwamen voor een operatie. Bovendien konden meer patiënten chemotherapie behandeling krijgen na de operatie, doordat er minder complicaties waren na de operatie. Nieuwe chemotherapieën hebben ook bijgedragen aan het verbeteren van de overleving in deze groep patiënten. Het effect van chemotherapie voorafgaand aan de operatie was nog relatief klein in deze groep patiënten.
Bij patiënten met uitgezaaide alvleesklierkanker nam het percentage patiënten dat chemotherapie ontving toe van 5% naar 16%. In deze groep steeg de 1-jaaroverleving van 13% naar 21%. Met name nieuwe chemotherapieën zoals FOLFIRINOX hebben bijgedragen aan deze toename van overleving.
'De enige manier waarmee we die percentages gunstiger krijgen is door wetenschappelijk onderzoek.'
Echter, als we naar de totale groep patiënten met alvleesklierkanker kijken, ontving de meerderheid van (61,4%) de patiënten alleen ondersteunende behandelingen zoals fysiotherapie, begeleiding van een diëtist of enzymbehandeling. Deze groep kon dus geen operatie of chemotherapie ondergaan. Daardoor zien we dan ook dat van alle patiënten gediagnosticeerd met alvleesklierkanker over de afgelopen twintig jaar de overleving slechts 3 weken verbeterd is tot een totaal van 3.8 maanden.
Bekijk alle ambassadeurs die achter het Deltaplan staan
Dit is erg laag en laat zien dat ondanks verbetering op verschillende vlakken, er nog veel gedaan moet worden om de overleving te verbeteren voor iedereen die met alvleesklierkanker gediagnosticeerd wordt. Dat is een van de redenen waarom het Deltaplan Alvleesklierkanker zo belangrijk is. In het Deltaplan Alvleesklierkanker bundelen de DPCG, Living With Hope en de Maag Lever Darm Stichting hun krachten om samen een betere toekomst voor patiënten met alvleesklierkanker te realiseren. Want dat het tij gekeerd moet worden, is duidelijk. Door belangrijk onderzoek te versnellen komen we eerder tot baanbrekende ontdekkingen. En met een intensieve landelijke samenwerking realiseren we de beste behandeling voor iedere patiënt. We hebben grote ambities en slimme (onderzoeks)plannen, die zonder financiering niet gerealiseerd kunnen worden. We hebben daarin elke vorm van steun hard nodig. Mogen we op jou rekenen?
Alleen met jouw hulp kunnen wij baanbrekend onderzoek realiseren.
In de ‘RADAR-PANC trial’ wordt onderzocht of routinematige controles met bloedonderzoek en CT-scans na de operatie helpen bij het vroeg opsporen van terugkeer van alvleesklierkanker.
Op vrijdag 8 september is Deesje Doppenberg onder leiding van prof. Marc Besselink (chirurg) en dr. Anna Bruynzeel (radiotherapeut-oncoloog) gepromoveerd met een onderzoek naar nieuwe inzichten in de behandeling van alvleesklierkanker. Het onderzoek bestond uit drie delen.
