'We zijn er nog niet en nader onderzoek blijft cruciaal om de overleving en uitkomsten van behandelingen te kunnen voorspellen en verbeteren'
DoneerWeer een stapje vooruit in alvleesklierkankeronderzoek – Voor een sprankeltje hoop
18 oktober 2023
Op vrijdag 8 september is Deesje Doppenberg onder leiding van prof. Marc Besselink (chirurg) en dr. Anna Bruynzeel (radiotherapeut-oncoloog) gepromoveerd met een onderzoek naar nieuwe inzichten in de behandeling van alvleesklierkanker. Het onderzoek bestond uit drie delen.
Het eerste deel bestond uit het analyseren van data die verkregen zijn uit eerdere klinische onderzoeken. Doppenberg heeft gekeken of je aan de hand van tumormarkers in het bloed kan bepalen of een behandeling zinvol is. Doppenberg: ‘Je meet de tumormarkers CA19-9 en soms ook het CEA in het bloed bij een patiënt met de diagnose alvleesklierkanker, Vervolgens dien je een chemokuur toe en meet je de bloedwaardes opnieuw. Kan je bijvoorbeeld stellen dat de overleving verbetert als de tumorwaardes met 40% zijn gedaald? En is de overleving nog beter bij een daling van 60%? De arts kan dan de afweging maken, moet ik een patiënt met een mindere waardedaling een andere chemokuur voorschrijven, zodat de waardes wellicht verder dalen of heeft dat geen zin? Of zou je iemand met een grote, niet-operabele tumor op de scan, maar een forse daling van het CA19-9 toch wel moeten opereren? Of heeft iemand met een hoge CA 19-9 waarde meer baat bij chemotherapie, voorafgaand aan de eventuele operatie dan iemand met een lage waarde? Voor deze laatste vraag kwamen we tot inzicht dat het voor een specifieke groep patiënten altijd beter is om te starten met chemotherapie, ongeacht de hoogte van het CA19-9 bij diagnose.
Nader onderzoek blijft cruciaal
Doppenberg: ‘Bij 10 tot 15% van de patiënten vinden we niet de alvleesklierkanker-specifieke tumormarker CA-19-9 omdat simpelweg niet iedereen deze aanmaakt. We hebben bekeken of het CEA, een minder specifieke tumormaker voor alvleesklierkanker, een alternatieve tumormarker kan zijn voor deze groep patiënten. We hebben aanwijzingen dat het CEA wel degelijk een inschatting kan geven voor de prognose. Groter onderzoek moet echter uitwijzen of dit echt zo is. Ofwel, dat we op zoek moeten naar totaal andere zaken dan bloedwaardes.. Kortom, we zijn er nog niet en nader onderzoek blijft cruciaal om de overleving en uitkomsten van behandelingen te kunnen voorspellen en verbeteren.
Een CT-scan versus een echo ten tijde van de operatie
Het tweede deel van het onderzoek richtte zich op de bepaling van vaatcontact met de tumor. Hierbij hebben we gekeken of een echo ten tijde van de operatie zinvol is om vaatcontact beter in te schatten dan alleen een CT scan voorafgaand aan de operatie. We vonden dat de echo tijdens de operatie een betere inschatting kan geven van het vaatcontact tenopzichte van alleen de CT scan. Het zal wellicht de strategie van de arts niet veranderen, maar verschaft de arts misschien wel meer houvast. Waar men ten tijde van de operatie alerter moet zijn om biopten te doen om te zien of het tumorweefsel is. ‘Het is ontzettend belangrijk dat de tumor in zijn geheel wordt weggehaald.’ Gelukkig is het relatief makkelijk een echo in de procedure van de operatie op te nemen. Om te bepalen of een echo echt als alternatief van die (vaak tijdrovende) biopten kan worden ingezet, is verder onderzoek noodzakelijk.
Een gerichte bestraling als operatie of chemotherapie geen optie is
Het derde deel is door Doppenberg en Bruynzeel opgezet. Zij hebben gekeken of een nieuwe techniek van gerichte bestraling, heel lokaal, heel precies en heel sterk kan worden toegepast bij patiënten met alvleesklierkanker. Dus hoge bestraling in de tumor, waarbij de omliggende structuren beter worden bespaard. Bij deze bestraling zijn slechts 5 bestralingen nodig van een uur, zonder een ziekenhuisopname. De vraag is of we deze bestraling kunnen toepassen in de behandeling van patiënten met alvleesklierkanker, en bij wie wel en bij wie niet? Op dit moment loopt er een onderzoek om te kijken of we deze bestraling kunnen toepassen bij patiënten met alvleesklierkanker die geen chemotherapie of operatie kunnen, of willen ondergaan. Dit onderzoek loopt nog. We verwachten met deze manier van bestralen de groei van de tumor te kunnen remmen zodat er minder snel klachten ontstaan of bestaande klachten afnemen. Zodoende hopen we dat de patiënt een langere overleving heeft met, bovenal, meer kwaliteit van leven
Geraakt
Deesje Doppenberg studeerde in 2017 af als arts en werkte daarna bij OLVG Oost in Amsterdam op de afdeling chirurgie. Zij werd toentertijd geraakt door een patiënt die ongeveer even oud was als haar vader. De patiënt vertelde dat hij een week voor zijn opname nog op het ijs stond en van niets wist. Doppenberg: ‘Mijn vader en ik hadden die week ook geschaatst. Dat komt dan wel binnen. Zeker toen ik de volgende dag, voor mijn avonddienst, eerst nog bij de patiënt ging kijken en hem heel verdrietig aantrof. Hij kon toch niet geopereerd worden.’ Hierdoor besefte Doppenberg dat ze onderzoek wilde doen naar de behandeling van alvleesklierkanker en kwam zodoende in contact met prof. dr. Marc Besselink, met bovenstaand promotieonderzoek tot gevolg.
Het onderzoek van Doppenberg laat zien dat een onderzoek vragen beantwoordt, maar ook nieuwe vragen oproept. Onderzoek is hard nodig om telkens een stapje verder te komen in de behandeling van alvleesklierkanker. Samen maken we hoop mogelijk.
Wil je promovendi als Doppenberg ook steunen in het doen van onderzoek? Doe dan een donatie.
Meer nieuws van artsen/onderzoekers
Onderzoek zorgt voor meer maatwerk in behandeling alvleesklierkanker
Marjolein Lansbergen is onderzoeker in het Amsterdam UMC. Zij doet haar promotieonderzoek aan het PEGASUS-project.25 juli 2024
Nederlands onderzoek naar alvleesklierkanker gaat over de grenzen
In de ‘RADAR-PANC trial’ wordt onderzocht of routinematige controles met bloedonderzoek en CT-scans na de operatie helpen bij het vroeg opsporen van terugkeer van alvleesklierkanker.29 november 2023
Donatie voor onderzoek naar nieuwe behandeloptie alvleesklierkanker
Onderzoekers in het Maastricht UMC+ gaan op zoek naar een nieuwe behandeloptie voor alvleesklierkanker. Hierbij onderzoeken ze een nieuwe combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Op 29 juni is hiervoor in Maastricht een overeenkomst gesloten tussen de Scheuten Foundation en de Maag Lever Darm Stichting, namens het Deltaplan Alvleesklierkanker4 juli 2023
